Από το φθινόπωρο, αναμένεται να αρχίσουν να προκηρύσσονται δράσεις για τα πέντε τομεακά προγράμματα από το νέο ΕΣΠΑ 2021-2027, συνολικού ύψους 12,8 δισ. ευρώ, που έχουν λάβει έγκριση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Επί της ουσίας, σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας «Ελεύθερος Τύπος», θα σηματοδοτήσουν την ενεργοποίηση της τρέχουσας προγραμματικής περιόδου.
Τα βασικά χαρακτηριστικά των προγραμμάτων είναι τα ακόλουθα:
1. «Ανταγωνιστικότητα» – Προϋπολογισμός 3,9 δισ. ευρώ
Το «Ανταγωνιστικότητα» είναι το πρώτο τομεακό πρόγραμμα του νέου ΕΣΠΑ που εγκρίθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Η δημόσια δαπάνη του ανέρχεται σε 3,9 δισ. ευρώ, εκ των οποίων 3,1 δισ. ευρώ προέρχονται από κοινοτικούς πόρους του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου (ΕΚΤ+).
Ο αρμόδιος υφυπουργός Ανάπτυξης και Επενδύσεων, Γιάννης Τσακίρης, σε συνέντευξή του στον «Ελευθερο Τύπο» της Κυριακής (31/07) είχε δηλώσει πως «οι δύο πρώτες προσκλήσεις για το “Ανταγωνιστικότητα” αναμένεται να δημοσιευθούν μέσα στο φθινόπωρο, φτάνοντας αθροιστικά το 1 δισ. ευρώ».
Το πρόγραμμα συνδέει την έρευνα και την καινοτομία με την επιχειρηματικότητα και την ενίσχυση των εθνικών και περιφερειακών πλεονεκτημάτων. Σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα στόχος του είναι η αύξηση του μεγέθους των ελληνικών επιχειρήσεων και η ενίσχυση του εξωστρεφούς προσανατολισμού τους, ώστε να αποτελέσουν βασικό μοχλό ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας.
Η στρατηγική του προγράμματος οργανώνεται σε τέσσερις βασικούς άξονες επενδύσεων, στο πλαίσιο των αντίστοιχων Ταμείων:
α) Ενίσχυση Ερευνας και Καινοτομίας (ΕΤΠΑ).
β) Ενίσχυση Επιχειρηματικότητας και Ανταγωνιστικότητας (ΕΤΠΑ).
γ) Βελτίωση Πρόσβασης Επιχειρήσεων σε Χρηματοδότηση (ΕΤΠΑ).
δ) Ανάπτυξη Ανθρώπινου Κεφαλαίου στο πλαίσιο του Αναπτυξιακού Μετασχηματισμού (ΕΚΤ+).
Ενδεικτικές δράσεις του προγράμματος:
- Στήριξη παραγωγικών επενδύσεων με έμφαση στην καινοτομία, στην τεχνολογική προσαρμογή,στον ψηφιακό μετασχηματισμό και τη στροφή σεφιλικές προς το περιβάλλον διαδικασίες και προϊόντα.
- Ανάπτυξη της παραγωγής διεθνώς εμπορεύσιμων προϊόντων και υπηρεσιών.
- Ενίσχυση της νέας – νεοφυούς επιχειρηματικότητας υψηλής προστιθέμενης αξίας.
- Υποστήριξη της ανάπτυξης – υιοθέτησης καινοτομιών.
- Υπηρεσίες στήριξης της επιχειρηματικότητας και δημιουργία ευνοϊκού επιχειρηματικού περιβάλλοντος.
- Αναβάθμιση και ποιοτικός εκσυγχρονισμόςτου τουριστικού προϊόντος.
- Ενθάρρυνση clusters ή/και συνεργασιών ΜμΕ μεταξύ τους ή/και με μεγαλύτερες επιχειρήσεις.
- Ανάπτυξη – αναβάθμιση δομών, μηχανισμών στήριξης επιχειρηματικότητας.
- Περιβαλλοντικές υποδομές – πράσινη ανάπτυξη.
Στις εμβληματικές δράσεις του προγράμματος περιλαμβάνονται το «Ερευνώ – Δημιουργώ – Καινοτομώ», το «Equifund» και το «Πράσινο Ταμείο για την Αειφόρο Ανάπτυξη».
2. «Δίκαιη Αναπτυξιακή Μετάβαση» – Προϋπολογισμός 1,63 δισ. ευρώ
Το συγκεκριμένο πρόγραμμα αποτελεί τον κύριο πυλώνα για τον σχεδιασμό μιας αναπτυξιακής στρατηγικής στις περιοχές Δίκαιης Αναπτυξιακής Μετάβασης (ΔΑΜ) και διαρθρώνεται σε προτεραιότητες όπως:
- Η ενίσχυση και η προώθηση της επιχειρηματικότητας, με δράσεις ενίσχυσης των επιχειρήσεων (έμφαση θα δοθεί στις μικρομεσαίες), και της διασύνδεσης της επιχειρηματικότητας με την έρευνα και την καινοτομία.
- Η ενεργειακή μετάβαση, με δράσεις ενεργειακού χαρακτήρα, όπως η τηλεθέρμανση, η ηλεκτροκίνηση, τα συστήματα αποθήκευσης ενέργειας κ.λπ.
- Η κυκλική οικονομία, με δράσεις που στοχεύουν στην επανάχρηση των λιγνιτικών εδαφών και την ανάπτυξη νέων οικονομικών δραστηριοτήτων.
- Η δίκαιη εργασιακή μετάβαση, με δράσεις ενδυνάμωσης των δεξιοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού των περιοχών μετάβασης και την προώθηση της απασχόλησης.
Το πρόγραμμα εγκρίθηκε στις 16 Ιουνίου, μαζί με τα τρία Εδαφικά Σχέδια ΔΑΜ που το συνοδεύουν και ήταν το πρώτο πρόγραμμα ΔΑΜ, που εγκρίθηκε σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
3. «Ανθρώπινο Δυναμικό και Κοινωνική Συνοχή» – Προϋπολογισμός 4,16 δισ. ευρώ
Το πρόγραμμα «Ανθρώπινο Δυναμικό & Κοινωνική Συνοχή» είναι το μεγαλύτερο του νέου ΕΣΠΑ, σε προϋπολογισμό. Από τα 4,16 δισ. ευρώ, τα 3,3 δισ. ευρώ προέρχονται από πόρους του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου (ΕΚΤ+), ενώ το υπόλοιπο ποσό αποτελεί εθνική συμμετοχή.
Καίριος στόχος του είναι να συνεισφέρει, τα επόμενα χρόνια, στη μείωση της ανεργίας (κυρίως αυτή που αφορά νέους, γυναίκες και ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού), καθώς και στην αναβάθμιση της ποιότητας του εκπαιδευτικού έργου, σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης, για την ενίσχυση των δεξιοτήτων των μαθητών και φοιτητών.
H στρατηγική του προγράμματος «Ανθρώπινο Δυναμικό και Κοινωνική Συνοχή» εδράζεται στις εξής προτεραιότητες:
- Οριζόντιες – συστημικές παρεμβάσεις για την ενίσχυση των θεσμών και των υπηρεσιών της αγοράς εργασίας, της κοινωνικής ένταξης και υγείας, της διακυβέρνησης όλων των βαθμίδων εκπαίδευσης και τη βελτίωση της ικανότητας συμμετοχής των κοινωνικών εταίρων και φορέων της κοινωνίας των πολιτών.
- Απασχόληση και αγορά εργασίας.
- Εκπαίδευση και διά βίου μάθηση.
- Προώθηση της κοινωνικής καινοτομίας.
- Απασχόληση των νέων.
- Επισιτιστική βοήθεια & αντιμετώπιση της υλικής στέρησης.
Το πρόγραμμα δίνει έμφαση σε δράσεις, ειδικά για τους νέους έως 29 ετών, που βρίσκονται εκτός απασχόλησης, εκπαίδευσης και κατάρτισης, με προϋπολογισμό της τάξης του 1 δισ. ευρώ.
Επιπλέον, περιλαμβάνει καινοτομίες που αποσκοπούν σε απλουστεύσεις, επιτάχυνση της υλοποίησης και έγκαιρο προγραμματισμό. Οι προσκλήσεις θα γίνουν με ευρεία ενημέρωση των πολιτών και ωφελουμένων, θα είναι λιγότερες σε αριθμό και μεγαλύτερες σε προϋπολογισμό (ανοιχτές προσκλήσεις). Μάλιστα, για πρώτη φορά προβλέπεται δυνατότητα ανάπτυξης χρηματοοικονομικού εργαλείου, μέσω του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου σε πεδία κοινωνικής καινοτομίας, κοινωνικής οικονομίας και κοινωνικής επιχειρηματικότητας.
Ενδεικτικές δράσεις του προγράμματος:
- Επέκταση του ωραρίου λειτουργίας των ολοήμερων νηπιαγωγείων και δημοτικών σχολείων, για τη διευκόλυνση της συμμετοχής των γονέων-κηδεμόνων στην αγορά εργασίας, τη στήριξη του οικογενειακού εισοδήματος και την πρόσβαση όλων των μαθητών σε ένα δωρεάν και ποιοτικό σχολικό πρόγραμμα με ίσες ευκαιρίες μάθησης. Σημειώνεται πως η δράση θα ξεκινήσει με πιλοτική εφαρμογή, αρχικά σε σχολεία της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης.
- Ανοιχτού τύπου προγράμματα ένταξης στην αγορά εργασίας, με έμφαση σε μακροχρόνια ανέργους, γυναίκες (ΔΥΠΑ).
- Παρατηρητήριο ισότητας των φύλων και δημογραφικής πολιτικής.
- Υποστήριξη εργαστηρίων δεξιοτήτων για μαθητές Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης.
- «Νταντάδες» της γειτονιάς (πλήρης ανάπτυξη της πιλοτικής εφαρμογής).
- Συμπεριληπτική εκπαίδευση για μαθητές με αναπηρία: Προσαρμογή του εκπαιδευτικού συστήματος στην κατεύθυνση της πλήρους ανάπτυξης της ενταξιακής εκπαίδευσης.
- Πρόγραμμα εκμάθησης ελληνικής γλώσσας και ελληνικού πολιτισμού σε δικαιούχους διεθνούς προστασίας με στόχο την ενίσχυση της ενταξιακής τους διαδικασίας.
- Προγράμματα υποστήριξης και ενίσχυσης της νεανικής επιχειρηματικότητας, με έμφαση στην πράσινη, ψηφιακή και γαλάζια οικονομία και σε τομείς υψηλής αναπτυξιακής αιχμής.
- Λειτουργία γραφείων Επαγγελματικής Ανάπτυξης & Σταδιοδρομίας.
- Ενίσχυση μαθητείας νέων έως 29 ετών (μεταλυκειακό έτος ΕΠΑΛ).
- Ανοιχτό πρόγραμμα πρώτης ένταξης, νέων 18-29 ετών, στην αγορά εργασίας για την απόκτηση εργασιακής εμπειρίας και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας στον ιδιωτικό τομέα (πρώτο ένσημο).
4. «Ψηφιακός Μετασχηματισμός» – Προϋπολογισμός 913 εκατ. ευρώ
Το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ψηφιακός Μετασχηματισμός» εδράζεται σε τρεις βασικούς στρατηγικούς άξονες: Τον ψηφιακό μετασχηματισμό του δημόσιου τομέα, με συνολικό προϋπολογισμό 400 εκατ. ευρώ, την ενίσχυση της ψηφιακής συνδεσιμότητας με ευρυζωνική πρόσβαση υψηλών ταχυτήτων, όπου προβλέπεται να διατεθούν επιπλέον 400 εκατ. ευρώ, και την ανάπτυξη των ψηφιακών δεξιοτήτων, με χρηματοδότηση ύψους 113 εκατ. ευρώ.
Οι στόχοι των δράσεων που θα υλοποιηθούν στο πλαίσιο του προγράμματος είναι:
- Η παροχή, σε πολίτες και επιχειρήσεις, καινοτόμων δημόσιων ψηφιακών υπηρεσιών και εφαρμογών, οι οποίες θα διασφαλίζουν τις αρχές της προστασίας των προσωπικών δεδομένων, της προσβασιμότητας και του καθολικού σχεδιασμού, ώστε να είναι φιλικές για όλους χωρίς εξαιρέσεις και αποκλεισμούς.
- Η διασφάλιση της διαλειτουργικότητας των ψηφιακών συστημάτων και υπηρεσιών, ώστε να ενισχυθεί, περαιτέρω, η Ενιαία Ψηφιακή Πύλη του Δημοσίου (gov.gr).
- H ανάπτυξη ψηφιακών πλατφορμών για την υποστήριξη της επιχειρηματικής δραστηριότητας.
- Η ανάπτυξη υποδομών νέφους και κέντρων δεδομένων υψηλής διαθεσιμότητας φιλικών προς το περιβάλλον.
- Η επέκταση των σημείων ασύρματης πρόσβασης και η ολοκλήρωση του Δικτύου Δημόσιου Τομέα.
- Η εξασφάλιση της συνδεσιμότητας υπερυψηλών ταχυτήτων με την εγκατάσταση δικτύων οπτικών ινών.
- Η ενίσχυση της «Εθνικής Ακαδημίας Ψηφιακών Ικανοτήτων» και της «Εθνικής Συμμαχίας για τις Ψηφιακές Δεξιότητες και την Απασχόληση», με βασικούς στόχους: Την ενδυνάμωση των ψηφιακών δεξιοτήτων τόσο των εργαζομένων σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα όσο και του γενικού πληθυσμού, την εξοικείωση συνολικά των πολιτών με τις ψηφιακές υπηρεσίες και την ενδυνάμωση εργαζομένων μέσης και υψηλής ψηφιακής ωριμότητας, σε θέματα αξιοποίησης και διαχείρισης καινοτόμων ψηφιακών τεχνολογιών και κυβερνοασφάλειας.
5. «Μεταφορές» Προϋπολογισμός 2,2 δισ. ευρώ
Το πρόγραμμα χρηματοδοτείται με κοινοτική συμμετοχή, ύψους 1,85 δισ. ευρώ, εκ των οποίων 1,29 δισ. ευρώ από το Ταμείο Συνοχής και 565 εκατ. ευρώ από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ). Η εθνική συμμετοχή ανέρχεται σε 370 εκατ. ευρώ και η συνολική συγχρηματοδοτούμενη δημόσια δαπάνη σε 2,22 δισ. ευρώ.
Ενδεικτικά, 760 εκατ. ευρώ προβλέπονται για την ανάπτυξη βιώσιμων αστικών μεταφορών, 688 εκατ. ευρώ για την ολοκλήρωση και αναβάθμιση οδικού δικτύου και τη βελτίωση οδικής ασφάλειας, 485 εκατ. ευρώ για την ολοκλήρωση – ανάπτυξη κεντρικού και προαστιακού σιδηροδρομικού δικτύου, 181 εκατ. ευρώ για τη βελτίωση προσβασιμότητας και συνδεσιμότητας νησιών και 89 εκατ. ευρώ για την ασφάλεια ναυσιπλοΐας και αεροναυτιλίας.
Στο πλαίσιο του προγράμματος αναμένεται να υλοποιηθούν επενδύσεις για:
- Την περαιτέρω ανάπτυξη των βιώσιμων αστικών μεταφορών στα δύο μητροπολιτικά κέντρα και πιλοτικά σε κάποιους άλλους περιφερειακούς δήμους της χώρας.
- Την ολοκλήρωση του κεντρικού σιδηροδρομικού Διευρωπαϊκού Δικτύου Μεταφορών (ΔΕΔ-Μ) και τη βελτίωση της διαλειτουργικότητάς του.
- Την ενίσχυση της χρήσης ενός περιβαλλοντικά βιώσιμου ηλεκτροκινούμενου σιδηροδρομικού δικτύου (υπεραστικού και προαστιακού).
- Την ολοκλήρωση του κεντρικού Διευρωπαϊκού Οδικού Δικτύου (ΔΟΔ).
- Τη στοχευμένη, περαιτέρω, ανάπτυξη και διασύνδεση του αναλυτικού ΔΟΔ.
- Την αναβάθμιση/ολοκλήρωση των σιδηροδρομικών και οδικών διασυνοριακών προσβάσεων.
- Την ενίσχυση του επιπέδου πολυτροπικότητας του συστήματος.
- Την ενίσχυση της περιφερειακής ηπειρωτικής και νησιωτικής συνδεσιμότητας.
- Τη βελτίωση της ασφάλειας χερσαίων, θαλάσσιων και εναέριων μεταφορών.